Een Sjamanistisch Perspectief op Psychoses

INTRODUCTIE

Binnen dit project wordt verondersteld dat psychoses en het ‘schizofrenie syndroom’ vooral een geestelijke aangelegenheid zijn, die ook vooral op geestelijke wijze dient te worden aangepakt (zie Beperkingen van Lichamelijke Benaderingen voor de Geest).

Deze site is onder andere voor mensen die weigeren te accepteren dat ze toevalligerwijs een hersenziekte hebben opgelopen die ‘schizofrenie’ heet die hen voor de rest van hun leven tot derderangsburgers maakt, voor altijd bang voor sluimerende psychoses die alleen door strikt medicatiegebruik levenslang kunnen worden onderdrukt.

Zodra je jezelf hebt geopend voor de mogelijkheid dat je geest niet voor altijd verlamd is, maar dat er wellicht een kans bestaat dat je in staat bent je geest te trainen zodanig dat de psychotische inhoud kan worden begrepen, of de psychotische verschijnselen kunnen worden ingekaderd of kunnen worden aangevallen, pas dan kun je de ‘strijd’ met deze vreemde geestelijke wereld aangaan.

Er zijn allerlei methodes denkbaar. Ik heb geen voorkeur voor een bepaalde insteek. Ik heb er meer vertrouwen in dat de mensen zelf een keuze maken voor een bepaalde benaderingswijze die hen zelf het meest aanspreekt. Mensen kunnen gek worden om allerlei redenen en waarschijnlijk kunnen ze ook op allerlei manieren weer herstellen.

HET SJAMANISTISCH PERSPECTIEF ALS ACHTERGROND

De westerse mens is geen held wat betreft de kennis van de geestelijke wereld, ook al zijn er waarschijnlijk de nodige therapeuten die veel putten uit Oosterse inzichten. Op deze pagina wil ik wat aandacht schenken aan een sjamanistische benadering afkomstig uit Siberië. Misschien hebben sommige mensen er wat mee, misschien ook niet: ik reik slechts mogelijkheden aan in het vertrouwen dat mensen zelf hun keuzes kunnen bepalen.

HET PAD NAAR DE SJAMAAN VAN OLGA KHARITIDI

Olga Khariditi is een psychiater die gewerkt heeft in Novosibirsk (Rusland in de buurt van Kazakhstan en Mongolië) en ze verhaalt in haar boek uit 1999 over hoe ze een bepaalde vrouw die opgegeven zou worden als ‘ongeneeslijk chronisch schizofreen’ zo wist te benaderen dat ze op haast wonderbaarlijke wijze uit haar volledig-afgesloten toestand terugkeerde om zich te openen voor de wereld om haar heen.

Op de pagina ‘Sjamanisme vertaalt naar de Psychiatrische Praktijk‘ wordt uitgebreid stilgestaan bij de achtergronden van deze casus. Ik raad geïnteresseerden dan daar eens rustig voor te gaan zitten. Op deze pagina wil ik niet al te veel aandacht schenken aan de beweegredenen voor de actie van de arts die uiteindelijk tot het herstel van de patiënt leidde, maar wil ik vooral de interactie tussen de arts en de patiënt aanstippen.

De verpleegkundige klopte zacht op mijn deur. ‘Luba is hier, dokter. Kan ze binnenkomen?’ vroeg ze.

‘Ja, laat haar maar binnenkomen,’ antwoordde ik. Ik zag hoe voorzichtig de verpleegkundige mijn nieuwe patient de kamer in bracht. Haar bewegingen waren vol medeleven terwijl ze Luba hielp te gaan zitten op de stoel tegenover mijn bureau. ‘Nou, lieve schat,’ zei ze. ‘Hier is je nieuwe dokter. Misschien helpt zij je wel beter te worden.’

Marina’s woorden waren duidelijk zo misplaatst dat ze me irriteerden. Waar heeft ze het over? vroeg ik me af: Waarom geeft ze deze vrouw valse hoop? Mijn eerste irritatie over het feit dat ik Luba als patiënt kreeg, kwam terug, maar richtte zich nu op de verpleegkundige. Na dertig jaar in de psychiatrie moest ze toch weten wat ze tegen patiënten in de laatste, ongeneeslijke fase van schizofrenie moest zeggen. ‘Beter worden? Uitgesloten!’

Ik keek Marina kwaad aan en zei: ‘Dank je wel, dat is alles. Ik roep je wel om Luba terug te brengen als ik klaar ben.’

Marina ging snel weg en liet me achter met een veertigjarige vrouw die als bevroren voor me zat, als een zittend standbeeld. Haar korte, dikke zwarte haar was onverzorgd. Haar grote, licht amandelvormige ogen waren zo leeg en uitdrukkingsloos dat ze in haar gezicht bijna helemaal wegvielen. Het licht trillen van haar handen was de enige beweging die haar lichaam zichzelf toestond. Ze liep, bewoog of deed niets zonder een soort externe prikkel.

‘Hallo, Luba. Ik ben je nieuwe dokter.’ Ze gaf geen enkel teken van belangstelling. ‘Goed, Luba, of je nu met me praat of niet, ik moet je vertellen wat je huidige toestand is, en hoe we gaan proberen je te helpen.’ Ze was zo afwezig dat het was alsof ik tegen mezelf praatte.

…Ik stond op, liep om mijn bureau heen, nam de tweede stoel en ging heel dicht bij Luba zitten, vlak voor haar.

‘Ik wil dat je heel goed naar me luistert. Het maakt niet uit of je reageert op wat ik zeg, want ik weet dat er een deel in je is dat luistert en mijn woorden als de waarheid accepteert. Ik weet dat er een heel belangrijke reden in je leven is waarom je kiest voor je ziekte, Luba. Ik heb er geen idee van waarom je je ziekte nodig hebt gehad, waar je jezelf van moest redden, maar ik weet zeker dat het op dat moment een bijzonder moedige beslissing is geweest. Ik dank je ziekte samen met jou dat ze op het juiste moment is gekomen en iets heel belangrijks voor je heeft gedaan. Oké? Goed Luba, luister nog aandachtiger naar me.’

Dit laatste klonk in mijn oren echt belachelijk, want Luba toonde nog steeds geen enkele reactie op mijn woorden of zelfs op mijn aanwezigheid. Niettemin ging ik verder.

‘Ik wil iets benadrukken wat heel belangrijk voor je is. Ook al heeft je ziekte je eens iets nuttigs gegeven, je bent er slechts tijdelijk mee akkoord gegaan. Het probleem is dat je dat vergeten bent. Je verwacht nog steeds dat je ziekte je iets goeds brengt. Maar dat klopt niet. Dat klopt helemaal niet, want je behoefte eraan is voorbij. Het heeft geen waarde meer en is alleen maar destructief,’

Terwijl ik sprak raakte ik erg geëmotioneerd, alsof ik uitdrukking gaf aan de pijn, angst, liefde, haat en schaamte die haar man en zoons ongetwijfeld ook voelden. Ik had bijna het gevoel mijn zelfbeheersing kwijt te raken.

‘Je hoeft niet zo’n hoge prijs te betalen. Je ziekte heeft je misleid. Het is een monster dat jou, je gezin en je hele leven zal vernietigen. Weet je wat er met je gaat gebeuren? Nee, dat weet je niet. Ik zal je vertellen wat er met je gaat gebeuren. Ik ben er zeker van. Ik heb je toekomst al gezien, en ik zal je vertellen hoe jij die ook kunt zien!’ Ik schreeuwde bijna terwijl ik haar hand stevig vasthield. ‘Kijk me aan. Dan zal ik je vertellen wat je zult worden. ‘

Ik schudde haar hand hard heen en weer om haar aandacht te krijgen, maar haar enige reactie was me een heel korte onverschillige blik toe te werpen. Toen draaide ze haar hoofd weg naar het raam. Ik bleef doorgaan.

‘Je wordt precies zoals Larisa Chernenko. Meer zul je niet worden. Als je bereid bent daarmee door te gaan, doe dat dan. Het enige wat ik nu kan doen is je deze waarschuwing te geven.’

Iedereen op de vrouwenafdeling kende Larisa Chernenko. Ze woonde er al twintig jaar. Larisa was eens zangeres geweest, de vrouw van een generaal, een mooie vrouw, maar wat ervan over was, was een gewelddadige, schreeuwende verschrikking voor iedereen, patiënten zowel als verpleging.

Haar geest was volkomen verwoest. Ze zorgde niet voor zichzelf; lachte hysterisch zonder reden, intimideerde zelfs de meest psychotische patiënten om haar heen en bracht de meeste tijd vastgebonden aan haar bed door, omdat ze in haar gewelddadige dementie gevaarlijk was. De riemen waarmee haar handen en voeten werden vastgebonden, werden alleen losgemaakt om de lakens of de steek te verschonen, of om haar te eten te geven.

Luba toonde absoluut geen reactie op mijn woorden en zat nog steeds als hetzelfde stenen beeld in haar stoel. Ik stond op, voelde me verslagen en liep naar de gang, waar Marina wachtte.

‘Neem haar alsjeblieft mee naar haar kamer,’ zei ik. Vervolgens keek ik vlak bij de deur toe hoe behoedzaam ze Luba hielp op te staan en naar de gang te lopen.

(bron:zachariel.nl)

Zonder ook maar nader aandacht te schenken aan het sjamanistisch gedachtegoed hierachter kan alleen de gedachte helend zijn dat de psychoses en die hele schizofrenie-toestand op een bepaald moment hun waarde hebben gehad en dat het genoeg geweest is. Dat als je niets doet je ervoor kiest om als een soort ‘Larisa Chernenko’ verder te leven: is dat echt hoe je oud wilt worden, of wordt het tijd voor iets anders?

Deze site is niet geschikt voor mensen die liever gewoonweg accepteren dat ze geestelijk ziek zullen blijven voor de rest van hun leven. Zij kunnen wellicht nog het artikel ‘Secundaire Ziektewinst‘ lezen alvorens deze site voor altijd te bannen. Deze site is gemaakt voor mensen die de strijd aan willen gaan en hun geestkracht willen herontdekken om grotendeels zelfstandig naar gezondheid toe te werken.

Een benadering die wellicht nieuwe inzichten kan bieden in de werkelijkheidslagen waar mensen in een psychose in terecht kunnen komen kan gevonden worden in het relatief nieuwe terrein van de noëtiek, oftewel de studie naar de mogelijkheden van het bewustzijn.