ECT en Psychose: De Stroom Erop!

PSYCHOSE, HERSENEN EN DE GEEST

Globaal gesproken zou je kunnen zeggen dat de basis van het Psychose Anders project wordt gevormd door het idee dat het tijdelijk ‘psychotisch’ worden in veel gevallen een bijzondere vorm is van omgaan met uitzonderlijke stress-situaties. De ene persoon gaat aan de alcohol, de ander wordt heel druk, agressief of juist zwaarmoedig. Een bepaald aantal mensen ontwikkelen een vorm van ‘coping’ die vaak door andere mensen als vreemd wordt beleefd. Dit vreemde gedrag, of deze vreemde gedachten worden dan in onze samenleving al snel als gek of meer eufemistisch als ‘psychotisch’ beoordeeld, wat op zich ook wel begrijpelijk is. Het gedrag of de de gedachten kunnen immers soms aardig afwijken.

Op deze site wordt vanuit vele aspecten aandacht besteed aan dit verschijnsel. Een terugkerende consequentie van deze benadering is dat in principe de oorzaak niet in het lichaam gevonden kan worden, aangezien de oorzaak juist ligt in allerlei stresserende omstandigheden, gevoelens of gedachtengewoontes. Vaak zijn levensproblemen een belangrijke aanleiding om op psychotische wijze, danwel de controle te verliezen of in een andere bewustzijnstoestand te schieten.

De hersenen reageren dan ook eerder normaal op een bepaalde uitzonderlijke en vaak ook heftige manier van denken of doen. Omdat de psychiatrie echter een onderdeel is van de medische wetenschap is er een automatisme om alle problemen die mensen kunnen hebben in eerste instantie te herleiden tot lichamelijke oorzaken. Je kunt dan immers een poedertje of een pilletje geven.

In het geval van geestelijke problemen zou je dan eigenlijk moeten gaan zoeken naar zoiets ontastbaars als de geest (1), maar omdat die per definitie niet lichamelijk is, moet je als lichaamswetenschapper toch wat, waardoor de hersenen al snel het speerpunt van de aandacht worden.

Deze aanname dat de hersenen en de geest eigenlijk zo’n beetje hetzelfde zijn, zorgt ervoor dat de meeste interventies in de psychiatrie gericht zijn op deze hersenen. Dit verklaart ook de enorme populariteit van psychofarmaca: pillen die invloed uitoefenen op de manier waarop de hersenen werken: mensen kunnen daardoor actiever, agressiever, suïcidaler, slomer of kalmer worden. Hoe het allemaal precies werkt blijft nog altijd wat mysterieus, maar dat neemt niet weg dat de psychiatrie, de psychiatrie niet meer zou zijn zonder het gebruik van deze ‘geest’-beïnvloedende farmaceutische producten.

In het verleden heeft deze psychiatrische fixatie op de hersenen in een ietwat krampachtige poging om de mens te begrijpen, ertoe geleid dat er soms stukjes hersenen werden weggeknipt (lobotomie), of dat er bewust coma’s werden opgewekt (via insulinekuren).

DE STROOM EROP

Laatst sprak ik met iemand die me vertelde dat haar jong-volwassen dochter het advies van haar behandelaren had gekregen om toch ook eens een andere manier te proberen om de hersenen eens goed door elkaar te schudden. Deze manier die we vroeger aanduidden als de elektro-shock therapie wordt al een poosje – haast liefkozend – de ‘Elektro Convulsie Therapie’, oftewel ECT genoemd. Deze methode waarbij de hersenen een flinke stroomstoot krijgen te verwerken schijnt weer steeds vaker te worden toegepast.

Vanuit een psychiatrische obsessie met het idee dat een probleem altijd in principe lichamelijk is, kun je je wel voorstellen dat de wanhoop soms groot kan worden als allerlei soorten medicatie niet de gewenste verandering teweeg kunnen brengen. Omdat je toch graag iets wilt doen voor de betrokken ‘patiënt’ en haar familie/omgeving, is de stap naar deze soort van elektronische knuppel tegen het hoofd snel gemaakt.

Omdat zo’n knuppel er zo onvriendelijk uitziet, doe je het met een elektrisch apparaat waarbij je een epileptische aanval oproept. Normaal gesproken springt het lichaam van iemand dan alle kanten op en verstijft, maar daar is natuurlijk iets voor gevonden: de spierverslapper en de verdoving. Je stopt iets in de mond om te voorkomen dat iemand zijn kaken verbrijzeld of zijn tong doorbijt en daar hebben we weer een knap staaltje psychiatrische interventie. Een logisch gevolg van Dick Swaabs ‘Wij zijn ons brein‘, nietwaar?

OPROEP

Ik was ronduit geschokt om te horen dat ECT’s tegenwoordig kunnen worden ingezet bij jonge mensen die soms niet eens twee maanden zijn opgenomen met psychotische verschijnselen. Vaak is het ook  niet zomaar één stroomstoot die wordt toegediend, maar bestaat de ‘behandeling’ uit een hele serie van stroomstoten, die dan twee keer per week plaatsvinden en dan gedurende meerdere aaneengesloten weken.

Ik was nog in de veronderstelling dat ECT’s alleen werden toegediend in gevallen van zeer ernstige en langdurende depressies, vooral bij oudere mensen. Daarnaast had ik ook de indruk dat een ECT alleen werd ingezet als een soort laatste redmiddel als al het andere had gefaald, maar zeker niet op jonge mensen die hun eerste psychose meemaken.

Graag zou ik de lezer willen vragen om haar of zijn ervaringen of gedachten rondom de epilepsie-oproepende stroomstoottherapie te verwoorden, via reacties onderaan dit bericht. Ik ben van plan om in de toekomst meerdere artikelen te schrijven over deze nieuwe, vrij stille opmars van de elektroshocktherapie, die zoals gebruikelijk wordt ingepakt in de mooiste woorden (2), en kan daarbij wel wat extra input gebruiken.

VOETNOTEN
(1) https://psychoseanders.wordpress.com/beperkingen-van-lichamelijke-benadering-voor-de-geest/
(2) Richtlijn Electroconvulsietherapie door de Nederlandse Vereniging van Psychiatrie, versie 2010
(*) Illustraties:
bovenste, de Thymatron, een populaire ECT-machine (‘The source to fill all your ECT-needs‘)
onderste: in ziekenhuissetting (Kentucky University)