Hoe we genezen van de bipolaire stoornis: ego-dood en het einde van ‘normaal’

INTRODUCTIE

Sean Blackwell houdt zich al jaren bezig met de connectie tussen spiritueel ontwaken en ‘psychoses’ (Zie ook: Psychose of Spiritueel Ontwaken?) en in het bijzonder in relatie tot de DSM-4 diagnose bipolaire stoornis. Inmiddels heeft hij redelijk wat bekendheid gekregen voor zijn werk en heeft hij samen met zijn vrouw vier mensen intensief begeleid door hun acute psychose.

Dit jaar nemen ze samen wekelijks deel aan bijeenkomsten met enkele psychiaters en psychologen die verbonden zijn aan het ‘Hospital Das Clinica’s’ in Sao Paolo. (het grootste ziekenhuis van Zuid-Amerika) Momenteel is dit ziekenhuis bezig de relatie te herzien tussen geestelijke gezondheid en spiritualiteit.

Als je meer wilt weten over Sean en zijn werk, kijk dan eens op: www.bipolarorwakingup.com.

HOE WE GENEZEN VAN DE BIPOLAIRE STOORNIS: EGO-DOOD EN HET EINDE VAN ‘NORMAAL’

Door:     Sean Blackwell (met dank aan Jan Ott voor de oorspronkelijke vertaling van de video)

(Bewerkt door Sharon)

Wat betekent het precies om te genezen van een bipolaire stoornis? Volgens ons huidige medische model, betekent ‘genezen van iets’ in de eerste plaats dat je oorspronkelijk in een gezonde, ‘normale’  staat verkeerde en dat je vervolgens ziek werd en in een ongezonde, abnormale staat terechtkwam. Het doel van alle geneeskunde is je te helpen herstellen van je ziekte door je terug te brengen naar je oude ‘normale’ staat.  Gewoonlijk wordt dit bewerkstelligd door het voorschrijven van medicatie, het uitvoeren van een operatie of beide. Dus vanuit het perspectief van de moderne geneeskunde – en in het bijzonder de psychiatrie – betekent genezen je weer ‘normaal’ krijgen.

Maar wat is ‘normaal’ precies? In de loop van de geschiedenis is onze definitie van wat normaal is erg veranderd. Meestal was het in het verleden zo dat als je niet ‘normaal’ was binnen de culturele grenzen van wat normaal was, je gezien werd als vreemd, kwaadaardig of gek.

Homoseksualiteit werd door de American Psychiatric Association tot 1973 beschouwd als een ziekte van de geest. En als je rond 1850 een ontsnapte slaaf was, werd je gediagnosticeerd met de geestelijke stoornis ‘drapetomanie‘; een mentale ziekte die slaven motiveerde om van hun meesters te willen vluchten. Volgens dr. Samuel Cartwright was de remedie tegen drapetomanie “duiveluitdrijving door zweepslagen”.

Zoals je ziet, is wat als ziek en wat als normaal werd beschouwd, door de jaren heen aanzienlijk veranderd.

Het enige dat niet veranderd is, is waar de moderne geneeskunde werkelijk om gaat: je weer normaal krijgen ongeacht aan welke ziekte je lijdt. Maar wat als genezen niet noodzakelijk zou betekenen je weer normaal krijgen?

Wat als genezing transformatie zou betekenen? Dus niet je naar de staat terugbrengen waarin je ooit verkeerde maar feitelijk naar een nieuwe conditie die beter is dan hoe je eerst was?

Als er één ding is dat ik geleerd heb tijdens het bestuderen van de bipolaire stoornis, is het dat genezen niet zozeer gaat om het herstellen van je geestelijke ziekte maar vooral om het transformeren van het zogenaamd ‘normale leven’ dat je eerst leidde.

Het is namelijk voor de meeste mensen juist hun normale leven dat hen in eerste instantie ziek maakte. Het is niet zozeer dat normaal zijn slecht is, maar tot nu toe heeft elke samenleving die ooit heeft bestaan gefunctioneerd vanuit een beperkt niveau van bewustzijn.

En omdat het je samenleving of cultuur is die voorschrijft wat normaal is, is normaal zijn altijd minder dan ideaal geweest. Ik zal je enkele voorbeelden geven: magisch denken dat ervoor zorgt dat mensen geloven dat hun rituelen of taboes een direct effect hebben op werkelijke gebeurtenissen wordt op Wikipedia als symptoom genoemd van de schizotypische persoonlijkheid terwijl oude stammen en dorpsbewoners wereldwijd op deze manier denken.

Ook kinderen lijden wereldwijd aan de geestelijke aandoening ‘magisch denken’ omdat alle kinderen hun ontwikkeling op deze manier beginnen. Waarom denk je dat ze allemaal dol zijn op Harry Potter?

Dus vanuit deze beperking hebben zowel mensen die in stammen leven als kinderen magische gedachten. Eveneens vanuit beperking maar in iets mindere mate, beschouwt de moderne psychiatrie deze vorm van denken bij volwassenen als een teken van een geestesziekte terwijl in werkelijkheid magisch denken voor alle mensen op bepaalde niveaus van bewustzijn* volledig normaal is.

Op het traditionele niveau van bewustzijn, zijn racisme en intolerantie volstrekt normaal. Omdat ze niet in staat zijn voorbij de ego-grenzen van hun eigen cultuur te kijken, beschouwen degenen op dit niveau mensen buiten hun eigen groep als enigszins inferieur, onbetrouwbaar of misschien zelfs als kwaadaardig en creëren op deze manier zelf veel kwaads.

In feite is de kans groot dat overal ter wereld waar je regionale conflicten aantreft, racisme en intolerantie de oorzaken zijn van het probleem. Terwijl veel postmoderne mensen hun best doen om racisme en intolerantie te bestrijden, is dit gedrag in feite normaal voor mensen op het traditionele niveau van bewustzijn.

Op het moderne niveau van bewustzijn, hebben mensen grotendeels hun magisch denken en intolerantie achter zich gelaten maar hun kijk op het leven is nog steeds beperkt. Niet zozeer vanwege een gesloten geest maar vanwege een gesloten hart.

Voor de moderne mens draait het leven om succes wat op werkgebied inhoudt, doen wat nodig is om te laten zien hoe goed je presteert met als resultaat dat bedrijfsfraude en het liegen dat daarmee gepaard gaat gewoon gevonden wordt op het moderne niveau van bewustzijn.

Enron, Citibank, BP en de meeste grote – zo niet alle – farmaceutische bedrijven en zelfs Apple zijn allemaal schuldig bevonden aan bedrijfsfraude evenals duizenden andere bedrijven wereldwijd. Dit komt doordat op het moderne niveau van bewustzijn doen wat nodig is om te concurreren, zelfs als dit het bedriegen en voorliegen van klanten inhoudt, volkomen normaal gevonden wordt.

Dus hoewel men waarschijnlijk geen hekserij beoefent, is de normale, moderne persoon nog altijd ver verwijderd van het ideaal omdat men op dit niveau van bewustzijn blind is voor de spirituele gevolgen van zijn daden. We zien hier door slechts enkele voorbeelden te geven, dat wat als normaal gezien wordt door de tijd heen verandert en dat wanneer we evolueren in bewustzijn, ‘normaal’ ertoe neigt te verbeteren.

Echter, het ‘normaal’ van vandaag, vertegenwoordigd door het moderne niveau van bewustzijn, is nog steeds verre van ideaal en voor de meeste van ons, is dat het ‘normaal’ waarin we leven.

Om terug te komen op het medische model: wat als het helpen genezen van een bipolaire stoornis niet betekent je weer normaal krijgen maar betekent je te helpen evolueren naar een beter ‘normaal’?

Je kunt een traditioneel denkend persoon helpen groeien naar het moderne niveau van bewustzijn, je kunt iemand die functioneert op het moderne niveau helpen om te werken aan de zaken die hem weerhouden van het postmoderne denken of je kunt iemand vanuit het postmoderne niveau begeleiden wanneer hij / zij zich opent voor het ‘Power of Now’ niveau.

Als je het op deze manier bekijkt, gaat genezing van de mentale stoornis hand in hand met het versnellen van de persoonlijke bewustzijnsevolutie van de persoon die in een crisis verkeert met als verschil dat we dit nu helemaal niet als een crisis hoeven te beschouwen maar meer als een unieke kans voor de ziel om niet alleen te genezen maar ook om te evolueren.

Wanneer we het meer specifiek bekijken, vertegenwoordigen al deze verschillende niveaus van bewustzijn een bepaalde manier van hoe we onszelf en de wereld zien en dit is waar ons ego voor een groot deel uit bestaat.

Om te genezen van een mentale stoornis, moet de persoon het oude, achterhaalde en beperkte ego loslaten en zich openen voor het onbekende. Wat ik bedoel met de Ego-dood, is het laten sterven van oude gewoontes, zodat de nieuwe een kans krijgen.

Deze ego-dood is geen kleinigheid – het voelt letterlijk alsof je ervoor kiest te sterven – en dit is wat het zo moeilijk maakt. Om te evolueren van je huidige staat, zal de stap voorwaarts hoogstwaarschijnlijk voelen als een confrontatie met de dood.

Er is nog een ander aspect dat het doorleven van je bipolaire proces kan helpen en dat is het besef dat alle ‘normale’ mensen op de één of andere manier emotioneel onderdrukt en / of getraumatiseerd zijn waardoor de kwaliteit van hun leven dagelijks beïnvloed wordt.

Of je nu werd mishandeld in je jeugd of dat je vader gewoon te streng voor je was, het dagelijks meedragen van enige emotionele pijn maakt deel uit van ‘normaal zijn’.

Op dezelfde wijze dat het doormaken van een acute psychose je ego kan openen, kan dit mysterieuze proces je ook helpen bij het zeer snel loslaten van je eigen persoonlijke trauma en onderdrukkingen. Maar om deze ervaringen los te kunnen laten, moeten ze herbeleefd worden in het moment. Dus net als bij de confrontatie met de ego-dood, kan deze traumaverwerking een zeer moeilijk proces zijn dat veel begeleiding vereist.

Ik hoop dat je nu inziet dat genezing van een bipolaire stoornis niet betekent ‘je weer normaal krijgen’ zoals de moderne geneeskunde ons wil laten geloven maar je beter dan normaal krijgen of tenminste beter dan hoe je eerst functioneerde.

Het betekent het loslaten van trauma en emotionele verdringing en het openen van je ego zodat je je meer op je gemak zult voelen met jezelf en je plaats in de wereld. En vanuit dit perspectief hoeven we je acute psychose niet noodzakelijk als een ramp te beschouwen maar eerder als een kans op genezing. Niet van je mentale stoornis maar genezing van je zogenaamd normale leven.

Er is één ding dat ik hieraan nog wil toevoegen: in een perfecte wereld zou het begeleiden van mensen door hun episode de beste manier zijn om van de stoornis te genezen maar op dit moment, in 2011, zijn er niet veel mensen of klinieken die je daarbij zouden kunnen helpen.

Het lijkt daarom op een bepaalde manier alsof ik je aanmoedig om te vliegen terwijl we geen luchthavens hebben! En dat is het probleem. Maar dat gezegd hebbende, is er gelukkig nog genoeg reden voor hoop. Met name in Europa is de Soteria-beweging sterker aan het worden.

Er zijn inmiddels een paar kleine klinieken geopend om mensen te helpen hun psychotische episode uit te werken en in North-Carolina is onlangs het Fires Creek Centrum geopend. Het Fires Creek Centrum is de eerste kliniek ter wereld met de intentie mensen door hun ervaringen van een ‘Spiritueel Noodgeval’ of spirituele crisis te helpen. Zelfs instellingen zoals het ‘Hospital Das Clinica’s’, het grootste ziekenhuis van Zuid-Amerika, herziet momenteel de relatie tussen geestelijke gezondheid en spiritualiteit.

Dit jaar zullen mijn vrouw en ik deelnemen aan wekelijkse bijeenkomsten met een aantal psychiaters en psychologen van het ‘Hospital Das Clinica’s’ om over dit onderwerp te discussiëren.

In mijn sociale netwerk ‘Wake the Planet’ zijn er inmiddels meerdere mensen die geleidelijk hun medicatie hebben afgebouwd waarbij ze gedurende het proces een aantal technieken ontdekten die hen hierbij hielpen. Iedereen heeft een verschillend pad gekozen maar door het gebruiken van diverse benaderingen, hebben ze een geleidelijke weg gevonden om zichzelf te genezen zonder acuut psychotisch te hoeven worden.

Deze benaderingen zal ik nader toelichten in mijn volgende video. Bij deze wil ik graag de leden van mijn sociale netwerk ‘Wake the Planet’ bedanken voor hun donaties en energie waardoor deze video tot stand kon komen. (Voor details over hoe je deel kunt nemen, zie: www.bipolarorwakingup.com)

* Sean baseert de niveaus van bewustzijn op de theorie van de Spiral Dynamics.

31 Reacties

  1. Dit was voor mij prachtig om te lezen. Een en al herkenning. Zo heb ik mijn bipolaire stoornis altijd al beleeft. Ik zag het niet als ziekte. Het duurde even maar uit een psychose kwam ik altijd sterker tevoorschijn. En het is waar, het “normale” leven maakt mensen zoals ons juist ziek, mensen met een speciale gevoeligheid die zich moeten aanpassen aan die verstandelijk ingerichte maatschappij, dat loopt spaak. En wie is er dan ziek? Gelukkig heb ik mij nooit slachtoffer gevoeld, vanuit mijn hart wist ik dat ik het goed zag. Hier heb ik een en al dankbaarheid voor.
    Hartelijk dank voor deze nieuwsbrief, eindelijk erkenning voor een heleboel fijne mensen die door een “normale” maatschappij bestempeld werden als gek, want daar komt geestesziekte toch op neer.
    Kippenvel kreeg ik onder het lezen en mijn hart ging wijd open.

    Hopelijk verspreidt zich dit snel verder en ook onder de reguliere “geneeskunde”.
    Ze kunnen geest en lichaam niet meer scheiden het is één geheel en we resoneren met het hele universum.

    Liefs Aly

  2. Hulde voor het publiceren, ook bij mij eenf eest van herkenning. Geen ego? Geen probleem 🙂 Dat van de homoseksualiteit in de DSM heb ik bij mijn toenmalige psychiater ook geopperd maar dat had niet echt effect. Ook mijn pogingen om mijn geschoktheid over m’n ontdekking hoe de wereld eigenlijk in elkaar zat als mogelijke oorzaak van m’n psychose aan te wijzen kregen geen gehoor (‘daar moeten we het maar niet over hebben’).

    Anyways, hier mijn verhaal ter lering ende vermaeck.

    In oktober 2008 realiseerde ik me dat mijn stoere werktitel (sr. project manager), mijn dure snelle auto, mijn eigen appartement, een mooie nieuwe motor in de garage en een knappe vriendin geen zier voorstelden. Ik was al een tijdje bezig met mediteren, stoppen met oordelen en begon langzaam in aandacht te leven. Eind 2008 had ik een erg bijzondere ervaring tijdens een lichtmeditatie, waarna ik in een liefdevolle onthechte roes weer naar huis reed.
    In januari 2009 verkeerde ik in een eufore stemming. Ik had een aantal inzichten opgedaan tijdens een paar nachten vol inspiratie. Ik voelde me geweldig. Dat is de natuur van de manie ook, een ‘on top of the world’ gevoel. Ik was liefdevol, creatief, praatte honderduit, was druk en ‘fladderig’. Waarom dit een ziektebeeld moet zijn volgens de DSM-IV criteria, is me een raadsel. Als een ‘manisch’ persoon mensen lastig gaat vallen of dingen gaat slopen is dat niet bepaald wenselijk natuurlijk, maar dan nog.

    Na het afgaan van het testalarm (1e maandag v.d. maand om 12:00) werd ik erg bang, ik meende alle angst van alle mensen om me heen te kunnen voelen, alsmede alle angst die mensen ooit hadden gevoeld wachtend op een bommenregen na een sirene. Op weg naar squash ’s avonds merkte ik dat het wat te snel voor me ging op de snelweg, ik reed heel langzaam en was erg voorzichtig. Op squash dacht ik ineens dat ik een drankprobleem had en ik voelde me zelfs dronken (van de spa rood met citroen die ik daar altijd drink). De 1,5 dag daaropvolgend verliepen met onder andere dit soort waangedachten:
    Ik dacht dat ik een vriend van me had geslagen, dat mijn vriendin net m’n kind had gekregen, dat ik mijn ouders vermoord zou hebben, dat mijn squashmaatjes politieagenten waren die me gingen terugbrengen naar de scene of the crime. Daarna was de nacht een gevecht tussen zon en maan, donker en licht, goed en kwaad. Tijd bleek een illusie te zijn. De volgende dag had ik een soort verlossingswaan dat ik alle dolende zielen naar de zee moest brengen. Ik was vrij sterk, er waren ongeveer 5 mensen nodig om me terug naar de huisartsenpost te krijgen. Hoe harder men probeerde, hoe meer ik tegenwerkte.

    Ik was op geen enkel moment een gevaar voor mezelf of anderen, ik was me bewust van verkeer, mijn eigen beperkingen (ik ging bijv. geen auto meer rijden), ik riep naar mensen die me achter na zaten dat ze moesten wachten met oversteken omdat er een auto aankwam.

    Ik betreur het dat men me dwong (o.a. door te dreigen met dwangopname) om een antipsychoticum te nemen. Het werkte snel, maar ik voelde me leeg. Ik had het idee dat e.e.a. vanzelf weer zou normaliseren en had een houding tussen scepticisme en paranoïde achterdocht jegens de psychiatrie, mijn toch al ietwat labiele stemming tijdens m’n psychose/ontwaking/episode werd er nou niet bepaald beter op door al die bang kijkende mensen die me achterna zaten en pillen wilde voeren 🙂

    Het vervolg bij een vriendelijke maar niet bijster creatieve jonge psychiater bij de GGZ was voorspelbaar: we zoeken het op in de DSM-IV, hier heb je lithium en slikken maar. Ik geloofde ondertussen daadwerkelijk dat ik een psychose had gehad, dat dat heel erg is, dat ik een bipolaire stoornis had waar ik m’n leven lang niet meer van af zou komen.
    Na een week zyprexa (antipsychoticum) besloot ik dat niet nodig te hebben, voelde me er bijzonder slecht onder.
    Na een paar maanden depressief zijn, wat natuurlijk goed uitkwam voor de richtlijnen in Het Boekje, besloot ik genoeg te hebben van de lithium en diverse ‘pammetjes’. Zo’n raar gevoel van onrust in m’n lijf, vlakke emoties, weinig energie, ik was het zat. Ik ben toen op eigen initiatief naar een antroposofische kliniek gegaan waar ik heerlijk heb genoten van het buiten zijn en gezond eten. Medicijnvrij en met hernieuwde moed kwam ik daar weer uit! Niet veel later heb ik mijn glansrijke IT carrière vaarwel gezegd.

    Nu ik mezelf heb bevrijd van de dogma’s en beperkingen van onze ‘sociale’ maatschappij, dichtbij mijn gevoel blijf, m’n hart volg en niet te vergeten ver uit de buurt blijf van allerlei chemicaliën waaronder uiteraard ‘medicijnen’, ben ik een herboren mens. Ik heb nu mijn eigen coachingspraktijk (www.hartspraak.nl) en help mensen op het gebied van relaties en communicatie maar ook met spirituele en existentiële vraagstukken. Ik voel me wakker, gezond, bewust, aandachtig en liefdevol en ook al zie ik nog zoveel mis gaan in de wereld heb ik het vertrouwen dat ik een bijdrage kan leveren.
    De toch levenslang bedoelde bipolariteit is als sneeuw voor de zon verdwenen: geen enkel waarneembaar probleem resteert. Ik zou graag die psychiater nog eens willen spreken 🙂

    Ook een labeltje gekregen van de psychiatrische oogkleppenclub? Geen nood, heb vertrouwen in het universum en je eigen kracht om te genezen. Lukt het niet, probeer de Bernard Lievegoed kliniek eens uit (ook niet zaligmakend hoor, maar ze stoppen je tenminste niet vol met rommel als je dat niet wil), verwerk oude pijn – moeilijk maar de moeite dubbel & dwars waard, probeer je leven in te richten naar de wensen van je hart, bevrijdt jezelf van het grote moeten en heb jezelf en de wereld lief!

    Warme groet, Tim

    • Beste Tim,

      Een interessant, poisitief verhaal. Een paar opmerkingen:

      1)

      Je lijkt niet zoveel inzicht te hebben in de psychiatrie, noch in de goedwillendheid van de mensen die daarin werken. Denk jij de enige te zijn die het goed voor heeft met de mensheid? Die de waarheid in pacht heeft? Die iedereen gelukkig kan maken met wat coaching? Een zwaluw (= jij) maakt nog geen zomer voor iedereen. Nou goed, ik chargeer, maar als mijn punt maar duidelijk is.

      2)

      Je schrijft: ‘Ik zou graag die psychiater nog eens willen spreken.’ Waarom neem je het initiatief niet? Je denkt hem wat te kunnen leren, zo te lezen.

      3)

      Ik heb je site bekeken. Bestaat die uit slechts een pagina? Je betaalmodel is interessant, ik ben benieuwd of de tijd er al rijp voor is.

      • Hoi Jos,

        Heeft even geduurd, dacht dat ik bericht zou krijgen van nieuwe reacties maar dat zal wel in de spam-map terecht gekomen zijn. Hier dan den repliek!

        1) niet veel inzicht: klopt.
        Ik geloof heus in de goede bedoelingen van de meeste mensen, of het nou politici, politieagenten of psychiaters zijn. Alleen goedwillendheid is niet voldoende en the road to hell is paved with good intentions.
        Waarom al die vragen joh, voel me een beetje aangevallen… Wat zit je dwars?
        Nee natuurlijk ben ik niet de enige die het goed voor heeft voor de mensheid, ik heb geen idee wat ‘de’ waarheid is, ik hoop dat ik zoveel mogelijk mensen gelukkig kan maken, en liever één vogel in de hand dan tien in de lucht :p

        2) ik heb hem via LinkedIn een bericht gestuurd en geen reactie ontvangen. Ik laat het erbij. Ik denk niet dat ik hem iets kan leren, alleen mijn ervaring vertellen. Ieder z’n pad.

        3) Ja, is nu iemand aan het werk aan een echt logo en daarna ga ik de site verder ontwerpen en vullen. Sommige mensen worden onzeker van het betaalmodel (doe ik het wel goed, is ie wel tevreden met wat ik geef), anderen vinden het prachtig: het is een USP en maakt de tongen los. De onzekere groep kan ik bedienen door een vaste prijs met ze af te spreken.

        ———–

        1) de invloed van genen op gedrag is discutabel; iedereen heeft (bijna) dezelfde genen en hoe het komt dat bepaalde genen activeren is nog grotendeels onbekend.
        Ik probeer persoonlijk dit stuk zoveel mogelijk te negeren omdat ik hoop wil houden op mogelijke verbetering en niet defaitistisch bij voorbaat mezelf gewonnen geef/anderen opgeef.

        “Welke factoren bepalen dat een gen functioneel
        actief wordt of tot expressie komt, is nog grotendeels onbekend.” — Michael Rutter. Genes and behavior – 2006

        “No claim for a gene for a psychiatric condition has stood the test of time, in spite of popular misinformation.” — Dr. Joseph Glenmullen, Harvard Medical School psychiatrist

        “….modern psychiatry has yet to convincingly prove the genetic/biological cause of any single mental illness.” —David Kaiser, psychiatrist

        “In fourty years, ‘biological’ psychiatry has yet to validate a single psychiatric condition/diagnosis as an abnormality/disease, or as anything ‘neurological,’ ‘biological,’ ‘chemically-imbalanced’ or ‘genetic.’” —Dr. Fred Baughman Jr., child neurologist, Fellow of the American Academy of Neurology

        2) Altijd levensontwrichtend? Niet bij mij dus, en ook niet volgens verhalen van anderen wier psychose het begin van een mooier/bewuster leven was. Niet generaliseren want dan krijg je het deksel op je neus 🙂

        ————

        Heel veel sterkte met afbouwen en ik hoop dat het einde van je 32-jarige (oef!) lijdensweg in zicht moge komen!

        Warme groet,

        Tim

    • Hoi Tim….

      Lees aub mijn reaktie op Brighid haar verhaal…hier onder
      Ik wil ook graag contact met jou..

      Grtn An

    • Beste Tim, wat mooi om te lezen dat je via een voor jou effectieve behandeling je leven op een goede manier hebt kunnen hervatten/oppakken. In mijn nabije omgeving kampt iemand nu met een bipolaire stoornis, veel narigheid meegemaakt in het verleden, en epsiodes van depressies en manieën meegemaakt, nu is de vraag of ze medicatie wil aan de orde. Maar net zoals velen op deze site, zoeken we verder naar andere manieren om hiermee om te gaan. Ik zal zeker die kliniek opbellen.
      Bedankt voor je positieve en inspirerende reactie.
      Groet, Stefan

  3. Voordat iedereen nu z’n pillen bij het oud vuil zet is het goed te bedenken dat:

    1)

    De problemen (door genetische factoren en trauma’s in de kindertijd) zo groot kunnen zijn dat ze momenteel in een mensenleven niet op te lossen zijn.

    2)

    Een psychose altijd een overweldigende, levensontwrichtende ervaring is. Je baan, relatie of wat dan ook er door kwijt raken hoeft niet altijd gunstig te zijn.

    3)

    Er onbekend is of een psychose altijd over gaat. Denk aan schizofrenen die er min of meer in blijven hangen, en fysiek aantoonbare hersenschade hebben.

    5)

    De behandeling van mensen met een pyschose (oppakken, misschien isoleren, …) tegenwoordig vaak zelf al weer een traumatiserende ervaring is.

    6)

    De problematiek zeer persoonlijk is. Iedereen heeft weer een andere aanpak nodig. De kennis hierover neemt gelukkig wel langzaam toe.

    En ja, na 32 jaar manisch depressiviteit, lithium etc., nu afbouwen en volgende week een bezoek aan een Sotria congres weet ik wel waar ik het over heb. Namelijk uitzonderlijk taaie problematiek, die alleen door het juiste gebruik van de ratio en het gevoel effectief aangepakt kan worden. Van al degenen die er bij betrokken zijn. Hoop wekken is prima, maar valse hoop wekken kan op zijn minst kwetsen.

  4. Hoi Jos,

    Ik denk echt dat het heel erg verschillend is per persoon en ook zeer afhankelijk is van hoe je ernaar kijkt.
    Zeker heeft de één meer trauma’s te verwerken dan een ander maar het lijkt me zeker niet dat Sean Blackwell valse hoop wekt met zijn video’s.

    Zoals psychiater Detlef Petry (die verbonden is aan Soteria) al zei:
    ‘Chroniciteit zit alleen in de hoofden van psychiaters!’

    Leuk dat je naar dat congres gaat! Ik zag er niets van op hun site, is het in het buitenland?

    Groet,
    Sharon

  5. Ik ben ervan overtuigd dat de meeste psychiaters welwillend zijn en absoluut het beste voor hebben met hun patiënten.

    Hier een artikel uit de New York Times van vorige maand over hoe het er nu voor hun voor staat, (en voor hun patiënten…) helaas:

    Talk doesn’t pay so psychiatry turns instead to drug therapy:

    • Het bekende verhaal: medicijnen zijn (voor zover ik weet) goed voor symptoombestrijding, maar lossen het probleem niet op. Het onderdrukken van symptomen kan het oplossen vergemakkelijken, alhoewel de drang tot oplossen ook kan verminderen. En medicijnen zijn goedkoper dan praattherapie.

      • medicatie camcolit etc zijn hulpmiddelen. Men moet zelf werken aan een hanteerbaar leven met een bipolaire stoornis. En dat is moeilijk maar niet onmogelijk. ik slik al sinds mijn 38e lithium ofwel camcolit. ben nu 62, maar het blijft moeilijk mijn grenzen te herkennen.

  6. Jammer genoeg heb ik ook ervaring met meerdere psychiaters en doordat ik vrijwilligerswerk deed aan de lotgenoten telefoon veel verhalen gehoord van “soortgenoten” en ik heb maar weinigen aan de lijn gehad die te spreken waren over de GGZ. Wat ze aan kunnen bieden is hulp in de vorm van pillen, de tijd voor gesprekken waar je wat aan hebt ontbreekt want dat is te duur, bovendien heeft een psychiater hier niet voor geleerd. Helaas, maar een andere conclusie heb ik nog niet kunnen trekken. Er zijn natuurlijk enkele uitzonderingen. Maar die worden veelal met de nek aangekeken door hun collega”s. (Bram Bakker) De farmaceutische industrie heeft zo’n grote vinger in de pap en zij is verbonden aan de “normale wereld”. Zij gaan nog steeds te werk naar de oude wetenschap. Wat hoort bij het oude programma waar ze angstvallig aan vast houden, daarom kunnen ze het nieuwe paradigma niet zien, bewustzijnsverandering is hun vreemd, zijn ze waarschijnlijk bang voor, op deze manier kunnen we ook geen gelijkwaardige gesprekken voeren. Verstand en gevoel gaan alleen samen als je ze beide in hun waarde laat. Mensen met de “problematiek” zoals wij kun je niet alleen met de ratio benaderen, dan bezit je geen empathie, wat je toch mag verwachten, juist van een psychiater,( Laat ze allen de biografie maar eens gaan lezen van Carl Gustav Jung,) je voelt je dan niet serieus genomen.

    Verandering moet altijd van binnenuit komen wij zijn immers ervaringsdeskundig, daarom is dit zo’n HARTstikke goed intiatief. Psychoseanders, bedoel ik, want iemand etiketten opplakken waar je geen kant mee op kunt, hier heeft niemand wat aan, behalve de farma dan.

    Hartegroet Aly

  7. Op mijn knieën over de keukenvloer onderging ik mijn psychose,Jezus help me vroeg ik want ik moest toch wat.Mijn psychose was een aanval en ik wilde niet meer luisteren naar mijn gedachten welke kant ze ook opgingen,ik wilde dat ze boven mijn hoofd het lekker zelf met elkaar zouden uitvechten,goed en kwaad.

    Ik heb het overleefd en een volgende psychose ook en de aanvallen werden minder en minder hevig,ik was sterk en ik kon het aan.

    na 20 jaar manisch depressief te zijn geweest wilde ik niet meer,ik was er klaar mee,waarschuwde mijn man voor het geval het mis zou gaan maar ik wilde er doorheen.

    Het is goed gekomen en sinds eind 2006 ben ik me steeds beter gaan voelen,kon ik afstand doen van mijn medicijnen,ben ik niet meer depressief ,manisch of in een psychose geweest.

    Bij mijn psychiater hoef ik niet meer terug te komen,kom maar als je denkt dat het niet meer gaat zei ze…

    Ik kan niet iedereen dit gelijk aan raden,je moet er aan toe zijn en het zou fijn zijn als je er hulp bij zou krijgen anders kan het een gevaarlijke boel worden.
    maar ik weet dat het anders kan en het zou zo fijn zijn als de doktoren eens mee wilden werken en alleen eens zou luisteren naar verhalen zo als van mij of anderen die het gered hebben.

    Het leven heeft mij anders gemaakt.Aan den lijve heb ik ondervonden wat het met je kan doen.
    20 jaar ziek zijn is niet niks.

    In mijn geval heeft het me geholpen om geen verantwoording te hoeven nemen voor mijn leven,ik kon toch niet ik was toch immers ziek?

    Nu in mijn huidige leven,ben ik er voor mij zelf,zonder dat dat afbreuk hoeft te doen aan mijn omgeving,mijn man mijn kinderen.
    Ik mag er zijn voor mij zelf en eerst eens kijken hoe ik me er bij voel wanneer ik iets doe of moet doen.

    Mijn leven speelt zich meer af in het hier en nu. Dat was in het begin wennen omdat het een keuze is,wetend ook dat op die manier leven het beste voor mij is.
    Heel veel sterkte allemaal.
    Brighid

    • Brighid, een mooi verhaal, ik ben blij voor je!

    • Hoi Brighid,

      Wat een mooi gelukkig verhaal, ik wil graag met je schrijven alsje dat wilt. Heb ooit depressies gehad en pas toen ik werd behandeld met antideprisivum kreeg ik ook nog een manie.
      Als ik nu terug kijk heb ik ook al zeker 20 jaar medicatie en toch nog manie en depressie er door heen. Dus denk ik wat helpt die chemie dan? De psych zegt ja als je die medicatie niet slikt is de depressie en de manie waarschijnlijk veel erger.
      Ik ben er ook klaar mee. Iedereen bemoeit en behandelt mij als een klein kind vooral familie en ze willen helpen maar je word alleen maar bozer en eigenlijk verdrietiger. Ondertussen heb ik voor de tweede keer tumoren in mijn rechter oorspeeksel klier die er ook al uit is. Dit kan komen door medicatie met speeksel verminderende werking…
      Tara……….. duidelijk toch? Nee hoor zegt men..Het kan…

      Kun je contact met mij opnemen?
      Ik ken bijna niemand met deze ziekte en wil ook weer wakker en mijzelf zijn…en de kilo s kwijt..
      Je mag me ook toevoegen op facebook

      [redactie: je kunt het emailadres via Joost krijgen, evenals haar volledige naam, mail via de contactpagina]

      • Hoi An,

        Ik las jouw bericht in oktober 2013 en ik weet niet of ik nog contact met je kan krijgen.
        Als ik het zo lees heb ik dezelfde problematiek, depressies en.op de medicatie manie.
        Ik ben nu alweer langer dan een jaar ernstig depressief en omdat het nu weer erger wordt met zelfmoordgedachtes, terwijl ik wel goede psychotherapie heb, is het bijna onvermijdelijk dat ik nu lithium moet gaan slikken. Ik hoop dat jij of misschien anderen nog tips hebben om dat te voorkomen.
        Groeten adele

      • Hallo Adèle,

        In 1990 kreeg ik het antidepressivum anafranil door een huisarts voorgeschreven waar ik manisch door werd. Hij herkende dat niet, en ik wist helemaal niet wat me overkwam. De ommekeer kwam met een duik in een slootje door een soort Jezuswaan, toen kwam ik bij een psychiater terecht. 7 jaar later ben ik met lithium begonnen, dat ik nu trouw 18 jaar gebruik. Nou ja, trouw: een jaar of 5 terug ben ik een paar jaar gaan experimenteren met mijn dosis. Op deze site kun je daar meer over lezen. Uiteindelijk leidde dat experiment, mede door problemen met werk en familie, tot een depressie (met in de eerste maand zelfmoordgedachten, heel belastend) waar ik me in ongeveer een half jaar aan kon ontworstelen. Toen de depressie zich openbaarde ben ik weer met mijn gewone dosis lithium begonnen.

        Lithium is voor mij een middel dat mijn stemmingswisselingen tot aanvaardbare proporties terugbrengt, zonder bijwerkingen, waar ik geluk aan heb. Het experiment was interessant, omdat ik daardoor nu tamelijk goed weet hoe ik zonder lithium word. Voor mij is lithium een uitkomst.

        Er is op internet veel te vinden over wat je kunt doen zonder medicatie. Denk aan:

        – mindfulness
        – de aanpak van Sean Blackwell: http://www.bipolarawakenings.com/
        – de Crazywise conferentie (https://sites.google.com/site/crazywiseconference/crazywise-2015)
        – Robert Kelly’s aanpak: http://www.manic-depression.com/

        Robert Kelly’s beschrijft in zijn boek wat hij allemaal gedaan heeft om zonder medicatie te kunnen, vanuit een mannelijk perspectief.

        Ik wens je sterkte bij de keuzes die je gaat maken!

  8. Zelf ben ik er ook blij mee Jos. Ik voel me een ander mens en sta er soms nog echt van te kijken dat het me gelukt is.

    Maar ik was er aan toe Jos,ik was mijn ziekte echt zat, kon ik vroeger nog wel de lol van manisch zijn inzien,had ik op een gegeven moment het gevoel dat het een soort van fatal attraction was.

    Ik voelde me niet meer waardig zag alleen maar dat ik heel veel deed om gezien te worden, het voelde net als kleren die ik aan trok, had niets meer met mij zelf te maken.

    Mind fullnes heeft me een stuk rustiger gemaakt .

    Ja Jos ,ik ben ook blij voor mij.

  9. Mooi en herkenbaar stuk om te lezen.

    Zelf ben ik ook bipolair en zal/zou over een kleine 2 weken beginnen met Lithium.
    Heb al sinds mijn 14de klachten (depressie, constant zenuwachtig, manisch etc) en kreeg daarvoor het medicijn Propranolol.
    Hielp wel tegen het zenuwachtige gevoel maar niet tegen de depressies en manische periode.

    Maar blijkt dat Lithium een zenuwachtig gevoel en beven/trillen juist kan versterken.
    Dus zie er erg tegenop om daarmee te beginnen zonder de propranolol.

    Om het niet al te lang te maken-
    Ik ben al een tijdje op zoek naar een manier om met mijn manische depressiviteit om te gaan zonder het gebruik van zware medicijnen.
    Ik zal zeker een kijkje neme op de websites die worden benoemd.

    • Ik weet niet of lithium een zenuwachtig gevoel kan versterken. Het beven/trillen is een vaak voorkomende bijwerking. Ik heb het geluk van beide geen last te hebben in de 14 jaar dat ik het nu gebruikt.

      • Nee, van een versterking van een zenuwachtig gevoel bij het gebruik van lithium heb ik ook nooit eerder gehoord. Zelf had ik ook geen last van trillen / beven.

        Wel ken ik inmiddels twee mensen bij wie één van de nieren het helaas begegeven hebben na langdurig gebruik van lithium en die nu te maken hebben met bijna dagelijkse bezoekjes aan het ziekenhuis voor nierdialyse.

        Ook heb ik twee mensen leren kennen bij wie na 20 jaar+ gebruik van lithium duidelijk tekenen van Alzheimer merkbaar werden.

        Ik ga er van uit dat dit zeer zeldzaam is en bovengenoemde ‘gevallen’ uitzonderingen zijn. Zelf schrok ik in ieder geval erg van wat ik las in ‘Your drug may be your problem’ door David Cohen en Peter Breggin.

  10. Hallo Doux,

    Misschien is de pagina https://psychoseanders.wordpress.com/2010/08/04/na-7-jaar-zelfstandig-vrij-van-lithium-een-afkickverhaal/ nog een aanrader. Kijk ook eens naar de commentaren (en youtube-filmpjes).

    Joost

  11. Ik ben al mijn dromen en alles wat ik had opgebouwd nu kwijt. Van veel naar niets. Van rijk naar arm. Ik heb geen toekomstperspectief meer. (Ik leef nu van 50 euro per week. Extraatjes geef ik aan mijn nog studerende dochter)
    Ik word in augustus 60 jr. Diagnose: Bi polair……. Wat een bestaan!
    Was ik maar nooit geboren…….
    Ik wou dat ik mijn leven nu in vrede en rust kon laten beëindigen.
    Euthanasie bij de Kliniek aan de Eisenhowerlaan in Den Haag bijvoorbeeld. Ik leef nu in een gehuurde kamer van 2 bij 3. Als een hond in een schoenendoos? Nou ja er is in ieder geval verwarming.

    Met vriendelijke groet,

    M. J. M. Witmus

    0613761548

    Bij ‘Compassie’ in Den Haag, kan ik gratis internetten, vandaar dit bericht en mijn e-mail adres.

    • Je hebt wel de juist thread gekozen, gezien de titel ‘ego-dood en het einde van normaal’. Normaal is het niet gegaan en je vindt jezelf ook niet veel meer waard?

      Wat mij opvalt is dat er mensen zijn die in een heel diep dal terecht komen, maar er toch uit weten te komen. Denk aan Mandela met zijn tientalen jaren in de gevangenis. Degenen die het lukt dwingen respect af. Helaas heb ik geen pasklare oplossing voor hoe je uit dal komt. De sleutel ligt denk ik wel voor een deel wel bij het contact met mensen.

    • @Mario. Heftig. Het is heel moeilijk. Heb zelf andere problemen gehad, wel zwaar depressief en een gesprek gehad over euth.. Was heeeel lang geleden en blij dat ik er nog ben.
      reguliere hulp helpt niet altijd voldoende is mijn ervaring. beste is om het op meerdere niveaus aan te pakken, zoals de biochemie van je lichaam en zeker voldoende eiwitten om de nodige neurotransmitters aan te maken. Misschien wat supplementen, zoals vitamine b, kost bijna niks bij de hema. Zorgen voor veel regelmaat en het emotionele stuk aanpakken.
      Het is moeilijk maar als je op de bodem zit kan je alleen nog maar omhoog. Lief zijn voor jezelf is het allerbeste medicijn. Wat mij heeft geholpen in een ver verleden om te kijken naar dingen die mij hielpen, een wandeling, zwemmen, voor jou misschien weer wat anders. het contact met jezelf is belangrijk.
      Vraag zelf ook hulp van de engeltjes en dan komt er van alles op mijn pad, vind ik precies wat ik nodig heb. Er zijn trouwens best dingen om een zakcentje bij te verdienen.
      Probeer ook te leren van je aandoening, dan kan je groeien. Klinkt makkelijk, ik weet het maar het kan. Voor mij was het een lange en moeilijke weg maar ik sta sterker dan ooit.
      Liefs en sterkte.

  12. “Wakker worden” en zicht krijgen op de overlevingsmechanismes die in ons allen volautomatisch werken is essentieel. Alle stigma’s, patronen, conflicten in en tussen mensen zijn volgens mij inderdaad gebaseerd op het onvermogen om met trauma om te gaan en onbewuste egopatronen.
    Bewustzijn is dan ook de rode draad in mijn leven.
    Dat dit de oplossing biedt voor bv een bipolaire stoornis…. Ik maak dit in mijn directe omgeving mee en ik vraag het me af…!?? Wat ik zie en meemaak is dat diegene, spirituele ontwikkeling gebruikt als masker en dat behoorlijk goed kan verkopen naar mensen die wat verder weg staan.
    In zijn privé situatie herkennen de intimi dat hij voortdurend in een staat is die ‘hypomaan’ of ‘depressief’ genoemd wordt, hij is onaanspreekbaar en explosief als hij aangesproken wordt, heeft geheugen-en concentratieproble men, neemt zakelijk zeer risicovolle onverantwoorde beslissingen met grote gevolgen, doet onverantwoorde ‘manische’ aankopen, is dikwijls uitgeput en kan niet of nauwelijks in beweging komen, slaapt ook overdag veelvuldig, is niet goed in staat zijn eigen huishouden te runnen, reageert woedend als je hem hierop wilt aanspreken, trekt zich dan terug en is in gedachten bezig met zelfmoord en dreigt daar ook mee, lijdt veelvuldig aan migraine, voelt zich altijd slachtoffer en heeft een onvermogen tot zelfreflectie.
    Deze persoon heeft ooit de diagnose bipolaire stoornis gekregen in een tijd dat overduidelijke extreme manies afwisselden met bewegingsloze diepzwarte depressies.
    Juist omdat bewustzijn/wakker worden en alternatieve geneeswijzen beter pasten bij zijn (en mijn) leven heeft hij de reguliere psychiatrie de rug toegekeerd. Niet lang daarna werd in de alternatieve hoek de diagnose “bipolair” van tafel geveegd en er iets prachtigs van gemaakt. Dat viel natuurlijk in goede aarde!
    Het gezinsleven werd echter blijvend zo sterk verstoord dat het op een echtscheiding uitliep en nu, 10 jaar verder, is de situatie zoals hierboven beschreven. Daarnaast is dit ook een lieve en creatieve man met een aantal grote talenten. Naar de buitenwereld kan hij de façade behoorlijk goed overeind houden. De paar mensen die hem echt kennen weten hoe het achter de façade is.
    Ik zou zo graag een weg vinden buiten de traditionele psychiatrie om, want ik ben daar helemaal niet zo’n fan van.
    Als ik lees wat er doorgaans geschreven wordt over het ontstaan van een bipolaire stoornis is ‘trauma in de vroege jeugd’ bijna altijd een ondergeschoven kindje, terwijl daar m.i. de kern zit.
    Een bipolaire stoornis bestáát echt en daarmee bedoel ik: Traumatische gebeurtenissen in de vroege jeugd kunnen leiden tot grote problemen die levens ontwricht. Als er, juist omdat het trauma zo groot is, een onvermogen is om dat onder ogen te zien, dan wordt ‘bewustzijn en dood van het ego’, slechts een ‘slogan’ die de enorme warboel en dramatiek daarachter maskeert.
    Tenminste….dat is mijn ervaring nu.
    Ik ben zeer open voor productieve praktische handreikingen hierin.

    • Ben zelf niet bipolair. Wel denk ik dat problemen die vaak op meerdere niveau’s bestaan ook als zodanig aan te pakken. Niet alleen het mentale maar ook onder andere de biochemie van het lichaam. Sowieso verbruik je bij stress, dus ook bij een onveilige jeugd meer van bepaalde voedingsstoffen en neem je ze slechter op. Dan kan het schelen als je dat wat aanvult, naast het aanpakken van de oorzaken.
      In het verleden met een natuurgenezer mijn voedingspatroon aangepast en wat voedingssupplementen voorgeschreven gekregen. Scheelde enorm, helderder en rustiger in m’n hoofd, vrolijker. Later kwam ik er achter dat ik nog wel wat aanvullende dingen kon gebruiken.
      Vaak wordt er gesteld dat iemand een bepaald stofje zou missen, stoffen als serotonine of dopamine, waarop er vervolgens een medicijn voor wordt gegeven. Echter kan je de neurotransmitters en hormonen ook op natuurlijke manier bijsturen, door het lichaam de bouwstoffen van die neurotransmitters te geven, zoals bepaalde aminozuren.
      Zelf een paar keer bij een ‘alternatief’ therapeut geweest – nu even geen geld voor – die intuïtieve massages, gecombineerd met healing en soms regressie doet. Dan kom je bij die diepere, onbewuste lagen, zoals een overleden tweelinghelft. Bij een psychiater ga te hooguit terug naar je jongste kinderjaren maar niet naar daarvoor opgelopen trauma’s. Voor mij was het echt een opluchting dat dat thema nu is uitgezuiverd en ik ben van mening dat eindeloos praten niet voldoende helpt; op energetisch niveau helpt het vaak sneller.

    • Beste Mies,

      Een tragisch verhaal. Ik begrijp dat degene die jij beschrijft ooit door een psychiater de diagnose “bipolair” heeft gekregen? Heeft hij toen ook medicijnen gebruikt? Zo ja, hoe ging het toen?

      Een lastig aspect is zoals je beschrijft dat “bewustzijn en dood van het ego” voor hem een slogan is die niet meewerkt aan een oplossing. Ik vind “spirituele bypass” een mooie term. Deze geeft aan dat je een spirituele omweg om je problemen heen maakt. Zie:

      http://www.spiritueel-woordenboek.nl/woordenboek/S/spirituele-bypass_197/

      Als dit al zo’n 10 jaar duurt en er geen vooruitgang is, waarom richt hij zich dan niet (weer) tot de reguliere psychiatrie? Dat kan het ego wel wat deuken, maar goed.

      Zelf heeft het 7 jaar geduurd voordat ik na een hele slechte ervaring met anti-depressiva met lithium begon. Met enkele weken was ik van alle onwelkome verschijnselen (slapeloosheid, gedachtenvlucht, achtervolgingswanen, …) af. Daarna had ik de rust en focus om na te denken over eventuele diepere oorzaken.

      Zwart-wit en dogmatisch denken in deze zaken van leven en (bijna) dood vind ik onverstandig. Ook omdat er veel onbekend is kun je je niet permitteren om al je geld op één kaart te zetten.

      Groeten,
      Jos

  13. Beste Mies,

    Het is ook mijn visie dat trauma, en zeker trauma in de vroege jeugd kan leiden tot ernstige problematiek zoals een bipolaire stoornis. Overigens niet alleen trauma, ook vanuit liefde voor een ouder kan een kind zichzelf zodanig wegcijferen dat daardoor ook ernstige verstoringen kunnen ontstaan. Kinderen reageren onbewust op de energie van de ouders en willen niets liever dan de ouder gelukkig te zien.
    Trauma en verwaarlozing heeft ernstige gevolgen voor een mens. Hoe vroeger het trauma plaatsvind, hoe ernstiger. Niet alleen herkenbaar trauma als mishandeling of seksueel misbruik, maar ook emotioneel geweld zoals onveiligheid, negeren, kleineren, idealiseren etc, laten flinke sporen na. Hierdoor ontstaat er een ‘zelf’, een ego, dat onvoldoende gefundeerd is en ‘gaten’ bevat. Heb je dan een gepassioneerd karakter dan is het logisch dat die passies uit de bocht vliegen en je een manie, psychose en de onvermijdelijke tegenpool, depressie, ontwikkelt.
    Iedereen die nog twijfelt aan de impact van trauma moet het boek lezen van Bessel van de Kolk: ‘the body keeps the score’ (in het Nederlands: ‘traumasporen’). Hij is als psychiater al 40 jaar gespecialiseerd in trauma en zelf verbaasd hoe terughoudend de reguliere psychiatrie is in het erkennen daarvan. Hij heeft met een aantal andere traumadeskundigen geprobeerd om een nieuwe categorie in de psychiatrie bijbel, de DSM, te krijgen: Ontwikkelings Trauma Stoornis. Dit is niet gelukt tot op heden. Mogelijk omdat dan de hele DSM op de schop moet want het grootste deel van alle psychiatrische problematiek is een GEVOLG van ontwikkelingstrauma (in mijn ogen)! Bovendien, als wordt erkend dat veel problematiek het gevolg is van trauma, dan is daar met goede therapie veel goeds te doen, en als mensen dan herstellen zijn er geen pillen meer nodig. Tja, daar is Big Pharma niet blij mee natuurlijk.
    meer hierover op mijn site bipolairanders.nl

    Ronald van Aalten

Plaats een reactie