Peer Support, de Amerikaanse Herstelbeweging en Soteria

INTRODUCTIE

Sinds kort heb ik kennis gemaakt met de zogenaamde ‘Peer-support’ beweging die in de Verenigde Staten de laatste jaren veel aan populariteit schijnt te hebben gewonnen.  In het huidige artikel noem ik enkele karakteristieken. In de toekomst zal ik zeker nog vaker verwijzen naar dit interessante gedachtegoed.

In het artikel ‘Peer Support: what makes it Unique?‘  (pdf) beschrijven Shery Mead en Cheryl MacNeil de unieke kenmerken van wat in het Engels ‘Peer Support’ wordt genoemd. In het Nederlands zou je het kunnen vertalen als ‘ondersteuning door gelijken’, ook al klinkt dat niet zo mooi als de term Peer Support.

PEER SUPPORT (GELIJKENONDERSTEUNING)

Het grote idee achter deze beweging is dat mensen die psychiatrische problematiek hebben of hebben gehad, op zo’n manier met elkaar en gelijkgezinden omgaan dat er mogelijkheden ontstaan om volledig te herstellen van welke vermeende psychiatrische ‘ziekte’ ook.  Hierbij spelen woorden als respect, gedeelde verantwoordelijkheid en een gedeelde overeenstemming van wat helpt een grote rol.

Wat verder van belang is bij deze beweging is de afwezigheid van de expert-patiënt/cliënt relatie. Ook wordt in de pure peer-support volgens Shery Mead veel gewerkt met het werkelijk aangaan van de strijd met het medische diagnosemodel. Werkelijk herstel van een psychiatrische stoornis kan pas plaatsvinden als cliënten erin slagen hun problemen niet langer te zien als symptomen van een (hersen)ziekte.

In de zogenaamde ‘peer-support’-groepen wordt de intentie om samen te leren van elkaar door het uitspreken van alles wat er zoal gebeurt tussen de verschillende deelnemers als wezenlijk beschouwd. Door juist alle emoties en gevoelens te bespreken en die niet zoveel mogelijk te onderdrukken kunnen mensen leren van elkaar en daardoor groeien. Een sfeer waarin optimisme en vertrouwen een rol speelt,  is dan ook van belang om te voorkomen dat er een sfeer van ‘wij zijn lui en psychiatrisch en kunnen niets aan onze ziekte doen’ ontstaat.

PEER SUPPORT EN SOTERIA

Na een eerste kennismaking van het peer support initiatief en de recovery-beweging (herstelbeweging) in de Verenigde Staten kan ik niet anders dan ook de nodige overeenkomsten zien met het soteria-gedachtegoed. Zo is daar ook de nadruk op het loslaten van de banden van het psychiatrische ziektejuk. Door juist te geloven dat je geen chronische ziekte hebt, maar dat volledig herstel mogelijk is kan het proces van herstel in gang gezet worden.

Evenals bij Soteria wordt er bij peer support veel waarde gehecht aan de enorme potenties van het sociaal, respectvol en openhartig contact met andere mensen die allemaal geloven in de mogelijkheid om te herstellen. Hierbij zijn mensen die erg geloven in het medische model eerder een belemmering dan een steun. Dit houdt in dat veel reguliere hulpverleners – die vaak getraind zijn om te denken in symptomen, ziekten en medicatie – niet bevorderlijk zouden zijn voor werkelijk herstel.

INBEDDING VAN PEER-SUPPORT IN REGULIERE ZORG

In de Verenigde Staten is de peer-support beweging de afgelopen jaren dermate in populariteit gestegen dat het ook steeds meer is ingebed geraakt binnen de reguliere zorg. In een artikel uit 2004 stelt Shery Mead dat ze enerzijds verheugd is over de toename van het peer-support concept binnen de gewone geestelijke gezondheidszorg, maar anderzijds ziet ze ook een gevaar omdat het niet aannemelijk is dat er nog de mogelijkheid bestaat om de medische diagnoses werkelijk af te breken in een omgeving die gefinancierd wordt door organisaties wiens fundamenten juist zijn gebouwd op het bestaan van dergelijke diagnoses.

Denk maar eens aan de dilemma’s die kunnen ontstaan bij de financiering als een schizofrene man samen met een aantal ‘peers’ of kritische ervaringsdeskundigen zou ontdekken dat deze diagnose eigenlijk vooral een verlammende werking heeft op zijn herstel en zijn zelfgenezend vermogen? Deze man zou dan door de ziektekostenverzekeraars vergoed worden met zogenaamde dbc’s (zie DBC, DIS, NZA en Economische Delicten in de GGZ) die uitgaan van een ‘geestesziekte’ terwijl medewerkers juist hun best zouden gaan doen om de man te leren twijfelen aan de werkelijke biologische aard van een psychiatrische ziekte zoals schizofrenie, depressie of manische-depressiviteit.

Het risico is aanwezig dat mensen binnen de herstelbeweging wel wordt geleerd ‘het beste ervan te maken’ en positief naar de toekomst en naar hun eigen herstel te kijken, maar dat stilzwijgend wel het geloofsconcept van het bestaan van een chronische psychiatrische aandoening wordt bestendigd. Er lijkt dan niet werkelijk ruimte te zijn voor empowerment in de puurste zin van het woord. Je bijt immers niet de hand die je voedt.

Voor kritische en constructieve gedachten kun je een reactie schrijven via de mail of via de reactie-box onder het artikel.

Hieronder is een interview te zien met mevrouw Mead van de peer-support beweging in New Hamshire, VS: