Denk je erover na om te Stoppen met Denken?

Hieronder volgt een enigszins vrije vertaling van een artikel van ‘The Naked Monk’ door Stephen Schettini. Het oorspronkelijke artikel staat op zijn website. Met dank aan Christina voor de vertaling, die overigens de goedkeuring heeft gekregen van de auteur zelf. We hebben het eerder gehad over het willen stoppen met denken (1).

“Op exact dit moment zijn er miljoenen mensen bezig met pogingen om hun gedachten stop te zetten. Of je nu gestresst wakker ligt in je bed, of je gefrustreerd probeert te mediteren, of gewoon simpelweg van streek bent, de kans is groot dat je vertrouwd bent met de intieme kwellingen van het gekwek in je hoofd.

Waarom doet je geest niet wat je wilt dat ‘ie doet? Waarom kun je het denken niet even stopzetten? Er worden veel remedies geboden. Sommige helpen, de meeste niet. Het probleem is dat a) mensen radeloos zijn, zodat ze b) bereid zijn om van alles te proberen omdat ze in feite, c) niet weten wat de geest precies is. Dit laatste punt is cruciaal. Het betekent dat er een grote markt is voor zwendelaars.

Intelligentie heeft met meer zaken te maken dan het brein alleen. De geest is een proces dat al in de baarmoeder begint. Foetussen reageren een beetje op licht en sterk op geluiden, en natuurlijk op gemak en ongemak. Tegen de tijd dat ze geboren worden zijn ze gulzige intelligentie-verzamelende machines.

Intelligentie gaat zoals gezegd niet alleen maar om het brein. Babies laten hun ervaringen filteren door de vijf zintuigen van het lichaam. Ze reageren onmiddellijk op geluiden, beelden, geuren, smaken en aanrakingen, ze reiken uit naar wat ze willen, ze duwen van zich af wat ze niet willen en laten de rest voor wat het is. Het is vrij basaal.

Echter, de geest kan ook helemaal zelf dingen doen, zonder de zintuigen. Denk aan herinneringen. Die hebben niet te maken met stimulansen die van buitenaf komen, maar met mentale beelden die van binnenuit opkomen. Zoals wegwijzers, staan ze voor iets dat ooit werd ervaren. Mentale beelden zijn de bouwstenen van het denken. Gedisciplineerde, ethische gedachten zijn wat ons met kop en schouders boven andere dieren doet uitsteken. Ongedisciplineerde gedachten doen ons afsteken op een heel andere manier.

Tegen de tijd dat we de adolescentie bereiken zijn we heel afhankelijk geworden van gedachten. We gebruiken ze om onze reactie te rationaliseren, om onze impulsen te verbergen, camoufleren of om te buigen, meestal in reactie op andere mensen.

Als we gaandeweg het verhaal van wie we zijn onder woorden brengen, groeien we er vanzelf in, met een gevoel van betrokkenheid en onvermijdelijkheid (gaan we het verhaal geloven). Dat verhaal wordt als een soort harnas dat ons zowel beschermt als benauwt.

De primaire gevoelens van verlangen en afkeer en onverschilligheid vormen altijd de basis van onze gedachten, maar naarmate onze ervaringen meer gecompliceerd worden wordt het steeds moeilijker om ermee in contact te blijven. Onze reacties worden nu gedreven door gewoontes. We kunnen niet overal op reflecteren, er is geen tijd genoeg voor.

Wanneer je dat eenmaal gelooft heb je een probleem. Dagelijkse ervaringen beginnen oncontroleerbaar echo’s te vormen. De scheidslijn tussen mentale beelden en zintuiglijke ervaringen is vaag geworden. Je eigen geest draait dol en wordt storend. Dat is het moment waarop je wilt dat het denken stopt.

Doktoren schrijven medicijnen voor. New Age goeroes stellen voor dat je affirmaties gebruikt zoals ‘mijn leven bloeit op in totale perfectie’. Psychoterapeuten willen dat je in je verleden duikt. Een heel circus is voortgekomen uit het idee van korte-termijn stress beheersing.

Een lange-termijn oplossing bestaat. Is altijd voorhanden geweest. maar weinig mensen zien het zitten. Het bestaat uit tijd nemen voor jezelf, je aandacht terugbrengen tot je meest basale gevoelens en de cycli van je eigen geest ervaren in de werkelijke tijd. Je kunt het meditatie, mindfulness of ‘in het nu zijn’ noemen, maar de meeste mensen praten er liever over dan dat ze het doen.

Het probleem is niet het denken zelf, het is de verslaving aan het denken. Niets is moeilijker dan eenvoud. De weerstand is tastbaar. Maar kom op de proppen met een ingewikkelde gedachte die het probleem van je vele gedachtes belooft op te lossen middels het denken van meer gedachtes, en je hebt een bloeiende onderneming.  Je zou deze ‘Het Huis der Spiegels’ kunnen noemen.

Het werkt niet, natuurlijk. Zelfs nadenken over waarom het niet werkt maakt het al erger. Dat is het moment waarop je je handen in de lucht gooit en zegt ‘ach barst, ik heb alles al geprobeerd’ en je wendt tot denken over niet-denken.

Maar het probleem is niet het denken zelf, het is de verslaving aan het denken. Tegen de tijd dat we volwassen zijn, hebben we de neiging om elke situatie te zien als een probleem dat moet worden opgelost. Het idee dat negatieve ervaringen een onvermijdelijk en acceptabel deel van het leven zijn is afschuwelijk, in de ogen van onze consumenten- mentaliteit.

De notie om stil te zijn als antwoord op de onophoudelijke uitdagingen van het bestaan lijkt ongeveer net zo realistisch als de Niagara waterval stil te zetten.

Het is niet onmogelijk om de stroom van gedachten te kalmeren, maar het heeft geen zin om het te proberen wanneer ze op volle kracht langs razen. Gun jezelf een kans. Het tijdstip waarop je het beste kan beginnen het te proberen is op rustige momenten. Geniet ervan, vergroot ze, vind jezelf er in terug en dan zul je veerkrachtig worden. Het afschaffen van de wekeliikse rustdag was een grote vergissing, ook al is de georganiseerde religie op zijn retour.

De meeste mensen gingen naar de kerk of tempel of gebedsruimte niet vanwege een onwankelbaar geloof, maar vooral om een uurtje rustig te zitten en alle gedachten over wat er wel en niet moet worden gedaan los te laten.

We hebben iets belangrijks laten varen, en toch is het nog steeds aan ons om het opnieuw op te eisen. De ervaring van eenvoud wordt vertroebeld door de onophoudelijke rationalisaties, maar gevoed door bedachtzame bespiegeling. Zet wat voor machine het ook is die je aandacht vraagt een paar minuutjes af, elke dag, zit stil en wen jezelf aan de rust. Je zult nooit ophouden met denken, maar je hoeft er niet zozeer aan te zijn toegewijd dat je door je eigen geest wordt gekweld.”

VOETNOOT
(1) https://psychoseanders.wordpress.com/2009/01/12/het-niet-kunnen-stoppen-met-denken/