Beperkingen van Lichamelijke Benadering voor de Geest

GEESTELIJKE EN LICHAMELIJKE VERWARRING
Voorzichtigaan lijkt er weer wat ruimte te ontstaan in de geestelijke gezondheidszorg om geestelijke problemen te gaan benaderen vanuit een geestelijk perspectief. Dat klinkt in zekere zin logisch, maar dat is echter niet gebruikelijk. Populairder is het om geestelijke problemen te benaderen vanuit een lichamelijk perspectief. Dit brengt dan vanzelfsprekend met zich mee dat ook de lichamelijke terminologie wordt gebezigd met alle gevolgen van dien.

LICHAAM EN GEEST
De wijze waarop in de geestelijke gezondheidszorg wordt omgegaan met geestelijke/psychische problemen verraadt in mijn beleving die enorme verwarring die bestaat tussen de lichamelijke en geestelijke benadering. Deze verwarring vindt waarschijnlijk haar oorsprong in het mensbeeld dat iemand heeft, waarbij de kernvraag lijkt te zijn: hoe zie je de aard van het bewustzijn van een mens?

Ik wil hier absoluut geen diepgaande filosofische verhandeling beginnen over de relatie tussen de geest en het lichaam omdat ik graag wil naar praktische consequenties en vooral een nieuwe woordenschat wil initiëren.

WOORDEN VOOR BEWUSTZIJN
De benadering die in mijn ogen zinvol zou kunnen zijn in de benadering van mensen met geestelijke/psychische problemen is gestoeld op de veronderstelling dat er een scheiding kan worden aangebracht tussen geestelijke zaken enerzijds en lichamelijke zaken anderzijds. Een mens is in deze visie méér dan alleen een lichaam.

Als je gelooft dat een mens niets meer is dan een lichaam dan is het ook niet meer dan logisch dat je ook voor psychische problemen gebruik maakt van lichamelijke terminologie, want psychische problemen zijn uiteindelijk toch iets lichamelijks, want een mens is niets meer dan een lichaam.

Als je echter openstaat voor de mogelijkheid dat een mens méér is dan een lichaam dan is het helemaal niet meer zo vanzelfsprekend om lichamelijke terminologie te gebruiken voor dat deel van een mens dat niet-lichamelijk is, namelijk het bewustzijn, het onderbewustzijn, het onbewustzijn, de psyche, de geest. Hier zou dan eerder de terminologie behorend bij psychische dynamieken gebruikt dienen te worden. In een nader artikel wil ik de karakteristieke van een dergelijke psychische terminologie graag verder uitwerken.

ZIEKTEKOSTENVERZEKERAARS, DBC EN DIAGNOSES
Feit is echter dat – zoals reeds gezegd – er momenteel in de geestelijke gezondheidszorg een overheersende lichamelijke benadering wordt gebruikt bij de benadering van psychische problemen. Dit uit zich in het gebruik van woorden als ‘ziekte’, ‘patiënt’, ‘ziektebeelden’, ‘diagnoses met protocollaire behandeling’, ‘artsen’, ‘medicijnen’, ‘ziekenhuizen’, ‘psychiatrische ziekenhuizen’, ‘pgb’, ‘verpleegkundigen’, ‘psychiater’, ‘apotheek’, ‘ziektekosten’, ‘ziektekostenverzekeraar’, AWBZ, zorgkantoor, chronisch en ongeneeslijk zieken, onderhoudsdoseringen e.d.

Detlef Petry, een psychiater werkzaam in Maastricht schreef in 2007 het volgende:

Een ander kernstuk van het elektronische dossier is de Diagnose Behandel Combinatie. Aan een objectieve ‘productbeschrijving’ wordt een behandelingstraject gekoppeld. De kosten worden op basis van de behandelingsactiviteiten berekend. Geld stuurt het proces. Wij hebben samen met onze patiënten jarenlang gewerkt aan het doorbreken van het stigma dat aan een diagnose kleeft. Nu worden we gedwongen opnieuw te stigmatiseren met een DSM IV diagnose. Dat voelt als verraad tegenover mijn patiënten. De DSM IV is in mijn ogen een geïnstitutionaliseerde vorm van patiëntenhaat.
(Bezieling en Beheersing)

EXCESSEN VAN DE LICHAMELIJKE BENADERING
Door de invoering van het dbc-beleid is de overheersende lichamelijke benadering ten opzichte van geestelijke verwarring wel érg duidelijk naar de oppervlakte komen drijven. Nu wordt duidelijk wat de uiteindelijke consequenties zijn van deze aanpak: mensen worden als lichamen gezien die gekoppeld aan diagnosestellingen een behandeling krijgen zoals dat ook in een ziekenhuis werkt en vooral gaan steeds meer mensen met psychische problemen ook zelf hun problemen benaderen alsof er sprake zou zijn van een lichamelijke ziekte.

OPLOSSINGSRICHTING
In een wereld waarin het lichamelijke perspectief met de daaraan gekoppelde lichamelijke terminologie de grondgedachte is, lijkt het nagenoeg onmogelijk om ruimte te maken voor financiële ondersteuning voor de begeleiding van geestesproblemen met een geestesperspectief. Toch zou ik graag met mede-geïnteresseerden willen werken aan een dergelijke houding waarin de mens wordt beschouwd als zijnde méér dan alleen een lichaam met daarbij de ontwikkeling van een lichaamsvrije terminologie omdat wellicht het fysieke kader te beperkend en vernauwend is voor de benadering van de geheel eigen wereld van de geest.