Psychoses, Spiritualiteit, Bewustzijnsverruiming en Zweverigheid

Laatst kwam ik via de ervaringen van twee deelnemers uit het Psychose Anders Netwerk (1) uit op het onderwerp van spiritualiteit in relatie tot psychoses. Omdat er in mijn beleving veel raakvlakken kunnen zijn tussen ‘psychotische’ thematiek en verwerking en spirituele onderwerpen wil ik daar in deze bijdrage wat meer bij stil staan.

DE VERSCHILLENDE BETEKENISSEN VAN SPIRITUALITEIT
Wat mensen onder ‘spiritualiteit’ verstaan kan enorm verschillen. Sommige mensen denken bij spiritualiteit aan oeverloze zweverigheid en Jomanda-jurken; anderen zien beelden voor zich van allerlei mensen die via occulte rituelen doden oproepen en contacten leggen met allerlei niet-fysieke geesten, engelen en misschien wel demonen. Anderen denken eerder aan het rijke scala aan spirituele, danwel alternatieve of natuurgeneeskundige therapieën die er zijn, waarbij soms de gekste, maar ook soms de meest helende dingen gebeuren.

Anderen benaderen spiritualiteit eerder vanuit het standpunt van bewustzijnsverruiming, oftewel spiritualiteit als verzameling methodes of inzichten waardoor je je geest kunt trainen om sterker te worden; manieren waardoor je beter afgestemd kunt raken op je gevoelswereld, je intuïtieve vermogens en allerlei mogelijke andere lagen van werkelijkheid binnen en buiten jezelf.

PSYCHOSES EN SPIRITUALITEIT
Binnen het medische circuit lijkt er weinig ruimte te zijn voor ‘spirituele’ elementen. Hierbij wordt ook al snel alles op één hoop gegooid en bestempeld als raar, occult, bijgelovig, zweverig en niet zelden als uiting van geestesgestoordheid.

Eén van de pijlers van het Psychose Anders Project is dat mensen zelf in staat zijn om de oorzaken en de betekenis van hun psychoses te leren doorzien. Er zijn daarvoor allerlei manieren, en één daarvan is volgens mij ook te halen uit de grensgebieden die worden verkend door het spirituele, meditatieve of wellicht zelfs het bewustzijnsverkennende noëtische terrein (2).

In hoeverre is het mogelijk dat mensen tijdens een psychotische periode contact leggen met andere lagen van de werkelijkheid die niet of nauwelijks zinvol kunnen worden beschreven door de gangbare wetenschap die toch vooral een vrij materieel denkkader hanteert?

MOGELIJKE RISICO VAN SPIRITUALITEIT EN ESOTERIE
Tegelijkertijd is daar ook een zeker gevaar dat schuilt in het je afstemmen op de grensgebieden van het spirituele terrein. Juist omdat het nog allemaal onbekend en niet zo tastbaar is, is het ook erg makkelijk om de weg erin kwijt te raken. Zeker als je geest nog onbekend is met de materie, danwel erg onder druk staat vanwege allerlei andere oorzaken, is de kans groot dat je verkeerde aannames gaat maken en daardoor bepaalde mogelijkheden als feiten gaat beleven. In een ander artikel ben ik daar dieper op ingegaan (3).

CONCLUSIE
Al met al kan ik me mensen voorstellen die – mede door een psychotische periode – helemaal wars geworden zijn van iedere vorm van spiritualiteit. Het kan sommige mensen juist meer in verwarring brengen en daardoor niet bijdragen aan een beter begrip van de psychose en de achterliggende oorzaken.

Anderzijds zijn er ook mensen die juist erg gebaat zijn bij een ‘spiritueel’ interpretatiekader omdat het hen helpt hun geestelijke en spirituele ervaringen te plaatsen op een manier die niet binnen de reguliere psychiatrie kan worden aangeboden (4). Binnen de psychiatrie ben je al gek als je zegt dat je probeert in contact te komen met je ‘hogere zelf’.

Daarnaast is er ook nog de enorme verwarring over wat nu spiritueel is en wat niet. Soms is het haast niet te onderscheiden van psychotherapie of meditatie en soms betreft het ‘occulte seances’. Soms betreft het ook een uiterst inspirerend gedachtegoed dat nieuwe hoop en een beter begrip kan opleveren. Soms leidt het alleen tot meer verwarring. Het is daarom wel handig om jezelf af te vragen voor welke vormen van spiritualiteit jezelf open staat en voor welke uitingsvormen helemaal niet.

De uitdaging bestaat er voor wat betreft het beter begrijpen van psychoses uit, om een vorm te kiezen die de juiste gereedschappen biedt voor de betrokken persoon.

VOETNOTEN
(1) https://psychoseanders.wordpress.com/psychose-anders-netwerk/
(2) http://noetiek.wordpress.com/
(3) https://psychoseanders.wordpress.com/2011/06/28/vertroebelende-interpretatie-stelligheid/
(4) https://psychoseanders.wordpress.com/2010/03/28/psychose-of-spiritueel-ontwaken/
(*) Illustraties afkomstig van respectievelijk http://weeswaakzaam.punt.nl/?r=1&id=415738 en http://www.mooivakanties.nl/peru-exclusief?info=accommodatie

Moe van het Psychiatrisch Web: Tijd voor Verandering

Het is nu bijna een jaar geleden dat ik begonnen ben met het opzetten van dit project ‘Psychose Anders’. Al enkele weken bekruipt me steeds vaker het gevoel alsof het belangrijkste eigenlijk wel gezegd is. Alsof het tijd wordt om een andere fase in te gaan.

Ik ben van mening dat er werkelijk sprake is van een haast onontwarbare kluwen waarin de ‘patiënt’, de hulpverlener, de maatschappij lijken vast te zitten. Zo heb je hulpverleners in allerlei soorten en maten waarbij iedereen (inclusief ondergetekende) zo zijn eigen theorieën heeft over hoe iemand weer beter kan worden of kan leren omgaan met zijn ‘handicap’. Zo heb je ook ‘patiënten’ of  ‘cliënten’ die soms als een wilde tekeer gaan tegen het establishment en de verschrikkelijke diagnosefabrieken die iedere menselijke waardigheid vernietigen: die hulpverleners verketteren als stromannen van een duivels systeem.

Dan heb je patiënten die zich juist weer heel makkelijk vereenzelvigen met de patiëntenrol en verder zwijgzaam accepteren dat er iets grondigs en voor altijd mis met ze is en zal zijn. Een rol die weer koren op de molen is van degene die afhankelijk zijn van zieke mensen zoals vooral de farmaceutische ziekte-profiteurs die hun mega-tranquillizers als zogenaamde gespecialiseerde anti-psychotica aan de man brengen.

Een boodschap die maar al te graag wordt omarmd door veel artsen uit de psychiatrie die nu eenmaal graag kijken naar mensen als wandelende fysieke systemen met allerlei verstoorde fysisch-chemische processen.

Dan wordt er door sommigen gestreden tegen stigmatisering van psychiatrische patiënten. Dit is natuurlijk op zich een prachtig streven, maar ook zie je maar al te vaak dat mensen met een psychiatrische achtergrond het stigma willen bestrijden door andere mensen te laten accepteren dat ze een ziekte met zich meedragen waarvoor ze nou eenmaal medicatie moeten nemen, alsof het gaat over diabetes.

Mensen met een fysiek handicap worden anders benaderd en mensen met een psychisch handicap worden ook anders benaderd, en zeker als ze zelf er ook van overtuigd zijn dat ze in wezen ‘ziek’ zijn in hun hoofd.

Als je eenmaal in de psychiatrische molen terecht bent gekomen lijkt het lastig er weer uit te komen. In mijn ogen is de werkelijke manier om af te rekenen met stigma ook om daadwerkelijk je geest weer schoon te krijgen: dat je geen medicatie meer inneemt en dat je ook niet langer accepteert dat je een psychiatrische ziekte hebt die je verlamt.

Alleen moet het daar natuurlijk niet bij blijven: ook al zijn die factoren erg belangrijk er zijn ook zeker redenen geweest waardoor iemand in de psychiatrie is beland en daarvoor is gewoonweg ook durf en lef nodig en goede begeleiding om daar werkelijk verder in te komen.

Het lastige van het huidige gezondheidszorgsysteem is dat je eigenlijk vooral een ziekte in wordt gepraat met daarbij de medicatie-ondersteuning waardoor je de confrontatie met de oorzaken aangaat met één been en één oog.

Onder ideale omstandigheden zouden er her en der in het land huizen dienen te worden opgericht waarin mensen in de gelegenheid worden gesteld om af te kicken van hun medicatie-verslaving onder specialistische begeleiding. Ook zouden ze hulp dienen te krijgen in het geestelijk afkicken van hun ‘ik ben een patiënt met een ongeneeslijke psychiatrische ziekte’-denkbeelden om dan in volle geestkracht de confrontatie aan te kunnen gaan met de demonen van hun verleden.

Het is triest dat mensen die juist opgeleid zijn om mensen te kunnen helpen in deze helende confrontatiereis vaak ook geschoold zijn in het denken in termen van ziekte en medicinale onderdrukking of oppepping en tegenwoordig ook verplicht zijn om te registreren in DBC-termen.

Binnen het Soteria-gedachtegoed is er vooral ruimte voor mensen die als het ware ‘hun hart op de juiste plek hebben zitten’ waarbij de opleiding niet eens werkelijk van groot belang is. Ervaringsdeskundigen zouden ook een rol kunnen spelen in de rehabilitatie van mensen met een psychiatrisch verleden, maar zij ontberen ook toch vaak inzicht in de verschillende werkingsmechanismen van de geest.

Misschien moeten we gewoon accepteren dat er veel mensen dermate beschadigd zijn dat ze niet de kracht of het vermogen hebben om door te dringen tot de werkelijke oorzaken en daardoor ook niet in staat zijn om bepaalde aangeleerde verdedigingsmechanismen of copingstijlen te wijzigen.

Misschien moeten we ook accepteren dat het leven gewoon te moeilijk en te zwaar is voor veel mensen. Deze maatschappij heeft ook zeker zijn maffe kanten waar je misschien ook wel een beetje afgestompt voor moet zijn om er volledig in mee te draaien. Toch weiger ik te accepteren dat je niet zelf als onderdeel van het geheel een bijdrage kunt leveren tot het veranderen van bepaalde mechanische patronen in de samenleving en ook een ‘ik ben het slachtoffer van een zieke samenleving’-houding is wel een makkelijk excuus om het leven niet aan te gaan.

Zou het niet mooi zijn als steeds meer mensen de weg naar binnen weten te vinden? Een weg richting het hartsbewustzijn waarbij ze onderweg de ene na de andere schadelijke gedachte tegenkomen die ze kunnen leren neutraliseren? Dat er een cultuur ontstaat waarin mensen niet zozeer worden beoordeeld op de grootte van hun auto, baan, inkomen of huis, maar dat ze eerder worden beoordeeld op hun vermogen in vrede met zichzelf te leven.

In het begin van dit artikel suggereerde ik dat het tijd werd om een andere richting in te slaan. Ik vermoed dat ik graag steun zou willen geven aan een beweging waarin mensen leren een meditatievere levenshouding te ontwikkelen. Een levenshouding waarin woorden als zelfvertrouwen, zelfhelend vermogen en levensvreugde een belangrijke rol spelen. Welke gedachten of emoties zou je kunnen zien als giftig en welke juist niet?

Ik kan me voorstellen dat de nodige lezers zullen afhaken zodra ik begin te spreken over het verkennen van de weg naar het hart, maar ik denk dat daar uiteindelijk de werkelijke oplossing te vinden is. Een weg die bewandeld dient te worden met een niet-chemisch beïnvloedde geest die nieuwsgierig en vol vertrouwen probeert te leren luisteren naar de wijsheid die in iedereen schuilgaat.

Het Vermogen je Geest Zelf te Vertragen

Vandaag las ik een reactie van een lezer (zie reactie 2) op het artikel Ontwikkelen van Psychosebegeleidersnetwerk. Daarin sprak ze over het aanleren van de vaardigheid om je geest rustiger te kunnen maken. Zij zegt dat mensen daar vooral ook in momenten van crisis veel baat bij kunnen hebben.

Dit idee om je geest zelf via concentratie en aandacht tot rust te brengen is reeds eerder verwoord door Jan in januari 2009:

Zodra ik door heb dat ik manisch ben, dit kan wel eens even tricky zijn, ga ik rusten op de bank. Opzich heeft dit totaal geen nut, als je manisch bent kun je niet rustig zitten. Maar afijn, ik ga dan rusten op de bank, ogen dicht en visualiseer en versnellingsbak van een auto.

Manie is versnelling 5, zo hard en snel mogelijk. Ik probeer dan als het ware terug te schakelen. Net als met een auto. Niet in één keer naar 1 maar eerst een tijdje op 4 en zo langzaam afbouwen.
Elke keer als er een versnelling af is een tijdje mezelf later gewennen aan de nieuwe snelheid en zo door totdat ik op 1 zit.

Dit werkt bij mij héél goed, ik hoef 9 van de 10 keer geen extra medicatie te gebruiken om mijn manie af te remmen.

Uiteraard des te langer de manie duurt des te langer het terugkoppelen duurt, een auto heeft een maximum snelheid, maar bij de geest ligt dat anders.

In het artikel ‘Niet Kunnen Stoppen met Denken‘ wordt ook gesproken over het probleem van het moeilijk kunnen afremmen van het denkproces.  Dit verschijnsel is echter niet uniek voor mensen die soms een psychotische periode doormaken.

Er lijkt een trend gaande te zijn binnen de GGz waarin de term ‘mindfulness’ steeds serieuzer wordt gebruikt. Zo blijkt uit een onderzoek bij het RIAGG Amersfoort dat depressieve mensen minder depressief werden door het volgen van een training mindfulness (zie Depressieve Stemming daalt door mindfulness-training).

Het lijkt me redelijk om ook meer te gaan experimenteren met zaken als mindfulness, meditatie- en aandachtstraining bij mensen die niet zozeer geneigd zijn in depressies af te dalen, maar die eerder geneigd zijn zich door hun onbewuste te laten overspoelen, zoals bij mensen die ‘psychotisch’ kunnen worden.

Ik hoor van mensen om me heen nog vooral veel scepsis en vooral angst over de mogelijkheid om meditatieve technieken aan te bieden aan mensen die soms psychotisch kwetsbaar kunnen zijn. Alsof zij daardoor juist vooral eerder in een psychose zouden kunnen terechtkomen. Het devies lijkt dan vooral te zijn: blijf zo ver mogelijk uit de buurt van de thematiek die de psychose heeft ontketend.

Een dergelijke houding leidt ertoe dat mensen bang worden en blijven om aandachtig te worden voor hun eigen innerlijke processen, alsof er continu een gevaarlijk roofdier op de loer ligt. Graag hoor ik ervaringen of ideeën van mensen die wél meditatief vooruitgang hebben geboekt in het leren integreren van de thematiek die leidde tot psychotische episodes, waardoor nieuwe episodes konden worden voorkomen.

Een grote factor in de weerstand vanuit de psychiatrie t.o.v. meditatie-technieken is waarschijnlijk platweg het concurrentieprincipe. Zeker nu er steeds meer berichten verschijnen over de giftige effecten van antipsychotica tezamen met de berichten over de effecten van antidepressiva die vaak net zo effectief zijn als placebo’s (neppillen) (zie bijv. Werkzaamheid antidepressiva vaak nauwelijks beter dan placebo, Farmaceut verzwijgt risico op diabetes (Seroquel) en Eerste Nederlandse claim tegen Medicijnfabrikant (Zyprexa))

Psychiaters zien vanuit hun professie liever mensen opknappen met medicatie dan via meditatie. Voor medicatie-verstrekking hebben zij immers geleerd en meditatie staat bij mijn weten niet echt op het programma tijdens de opleiding tot psychiater.

Lastig hierin voor psychiaters blijft dat mensen via medicatie vooral hun symptomen onderdrukken en via meditatie richting oorzaken en het activeren van het zelfgenezend vermogen gaan. Dat laatste verhaal is toch aantrekkelijker voor menig mens.